Historia Archiwum Głównego Ruchu Światło-Życie

Początkowo słowem „archiwum” określano miejsce przechowywania dokumentacji, którą ze względu na jej wartość szczególnie chroniono.

Ks. Franciszek Blachnicki idąc za przykładem O. Maksymiliana Kolbego, przy dokumentowaniu życia Ruchu wykorzystywał najnowocześniejsze środki techniczne. Na podstawie gromadzonych akt opracowywał specjalne tomiki dokumentacji, ilustrujące najważniejsze wydarzenia, przygotowywał sprawozdania z rozwoju oaz itd. Planował utworzenie specjalnego Ośrodka Dokumentacji i Studiów Oazowych (ODiSO), który miał pełnić ważną rolę w ramach diakonii charyzmatu i świadectwa. Zebrany materiał wykorzystywało również Wydawnictwo Światło-Życie, które rozpowszechniało drukiem, homilie i konferencje wygłoszone przez Założyciela, słowa kard. Wojtyły i papieża Jana Pawła II skierowane do Ruchu, świadectwa uczestników oaz rekolekcyjnych itd.

Ks. Franciszek Blachnicki był również autorem audycji radiowych, przygotowywanych w kraju przez Diakonię Środków Przekazu, a w Carlsbergu w Republice Federalnej Niemiec przez ośrodek Marianum. Ks. Blachnicki był nawet autorem scenariusza filmu o Ruchu „Księga i kamień”, nakręconego w 1979 roku podczas spotkania Ruchu Światło-Życie z Janem Pawłem II w Nowym Targu.

Materiały archiwalne w naturalny sposób gromadzono w miejscu ich powstawania. Dlatego każdy z centralnych ośrodków Ruchu posiadał dokumentację związaną z diakonią, którą prowadził: np. w Centrum na Kopiej Górce w Krościenku nad Dunajcem gromadzono akta Centralnej Diakonii Moderacji, Centralnej Diakonii Jedności, Centralnej Diakonii Oaz Rekolekcyjnych, Krucjaty Wyzwolenia Człowieka itd. W ośrodku w Zakopanem - dokumentację diakonii słowa (Redakcji Wydawnictw Ruchu), w Lublinie - diakonii liturgicznej, oraz diakonii deuterokatechumenatu (redagującej materiały formacyjne do pracy w ciągu roku), a w Krakowie – diakonii Domowego Kościoła (gałęzi rodzinnej Ruchu). Od stopnia organizacji danego ośrodka zależała odpowiedzialność, z jaką prowadzono dokumentację, która dziś obrazuje rozwój poszczególnych dziedzin życia Ruchu Światło-Życie.

Gromadzeniem dokumentacji i prowadzeniem pierwszych archiwów zajmowała się diakonia stała ruchu oazowego – członkinie Instytutu Niepokalanej Matki Kościoła[1].

Niemal od samego początku dokumentacja Ruchu Światło-Życie była prowadzona w sekretariatach według specjalnie ułożonych wykazów akt[2]. W roku 1980 ks. Franciszek Blachnicki zaproponował nazwę Archiwum Główne Ruchu Światło-Życie i opracował wykaz akt dla archiwum dzieląc jego zasób według funkcji Ruchu Światło-Życie[3]. Wykaz ściśle odpowiadał strukturze Ruchu Światło-Życie grupując akta według diakonii, które z zasady posiadały własne sekretariaty. Utworzone w tym samym roku w centrum Ruchu na Kopiej Górce w Krościenku archiwum gromadziło akta według zaproponowanego układu przez dwie dekady.

Staranne traktowanie dokumentacji przez ks. Franciszka Blachnickiego udzielało się również osobom odpowiedzialnym za jej wytwarzanie i gromadzenie[4]. Na miejsce przechowywania nigdy nie wybierano strychu ani piwnic. Dokumentacja była przechowywana na regałach lub w szafach w zwykłych pomieszczeniach mieszkalnych.

W latach PRL dokumentacja ruchu oazowego stanowiła szczególnie cenną informację dla Służby Bezpieczeństwa, która zajmowała się rozpracowaniem Ruchu Światło-Życie[5]. Dokumentacja sekretariatu Ruchu w Krościenku zawierała m.in. adresy księży i dorosłych osób świeckich uczestniczących w rekolekcjach oazowych oraz miejsca organizacji oaz – informacje szczególnie pożądane przez SB. Każda rewizja przeprowadzana w domach centrów Ruchu Światło-Życie wiązała się z zarekwirowaniem części dokumentacji gromadzonej przez sekretariaty[6]. Gdy 13 grudnia 1981 roku wprowadzono stan wojenny już w pierwszych jego dniach całą dokumentację archiwalną z Krościenka spakowano i rozwieziono do domów górali na przechowanie[7]. Do spodziewanej rewizji w Krościenku jednak nie doszło i w kilka miesięcy później dokumentację ponownie przywieziono do archiwum na Kopiej Górce i scalono.

Rewizja dotknęła jednak sekretariat Domowego Kościoła w Krakowie[8]. Zarekwirownych dokumentów nigdy nie udało się odzyskać. Dziś wchodzą w zasób Instytutu Pamięci Narodowej.

Mimo tak trudnych warunków dokumentacja wytworzona przez Ruch zachowała się w dobrym stanie do dnia dzisiejszego.

Poważny wpływ na stan zasobu archiwum Ruchu Światło-Życie miał rozpoczęty w roku 1995 proces beatyfikacyjny ks. Franciszka Blachnickiego. Podczas przygotowywania dokumentacji do procesu złamano zasadę przynależności zespołowej wyciągając z zasobu archiwum pojedyncze dokumenty bądź całe jednostki archiwalne. Brak wykwalifikowanego pracownika archiwum spowodował, że nie wykonano choćby kserokopii tych dokumentów czy spisu zdawczo-odbiorczego, lecz fizycznie wyciągnięto je z zasobu. Kryterium jakie przyświecało komisji historycznej przygotowującej dokumenty do procesu była ważność dokumentacji w aspekcie życia i działalności ks. Franciszka Blachnickiego. W ten sposób niejako wszystkie najważniejsze dokumenty, na które natrafiła komisja zostały wyodrębnione z zasobu i uszeregowane według nowych układów jako dokumentacja procesowa. Stanowią one dzisiaj sztucznie utworzony zbiór akt pod nazwą: „Akta procesowe ks. Franciszka Blachnickiego” i są przechowywane w Archiwum Instytutu Niepokalanej Matki Kościoła w Krościenku nad Dunajcem.

Oprac. dr Robert Derewenda

 

---

[1] http://www.inmk.org.pl/.

[2] Wykaz akt dla dokumentacji gromadzonej w ośrodku Ruchu w Lublinie będącym jednocześnie centrum Krajowego Duszpasterstwa Służby Liturgicznej zakładał podział na 25 grup akt.

Zob. AGRS-Ż, Segregator: Dotychczasowe Próby Katalogowania Dokumentacji (dalej :DPKD), Wykaz sekretariatu Krajowego Duszpasterstwa Służby Liturgicznej, dokument V, [brak datacji i numeracji stron].

Dla akt gromadzonych w sekretariacie centrum Ruchu w Krościenku na Kopiej Górce ks. prof. Blachnicki ułożył w roku 1975 wykaz akt dzielący dokumentację według apostolatów. Układ odpowiadał komórkom działającym w ramach Ruchu Żywego Kościoła (pierwsza nazwa Ruchu Światło-Życie pod którą funkcjonował w latach 1969-1976).

Zob. AGRŚ-Ż, Segregator: DPKD, Grupy apostolatów. Krościenko, dn. 24 stycznia 1975 r., dokument VII; [brak numeracji stron]; Tamże, Apostolaty i diakonie, 23 września 1975 r., dokument VIII, [brak numeracji stron.

Ten ostatni dokument wskazywał na odpowiedniki apostolatów w powstających w Ruchu Światło-Życie diakoniach. Stanowił zatem swego rodzaju konkordancję między dawnymi seriami akt a nowymi.

[3] AGRŚ-Ż, Propozycja uszeregowania dokumentacji według funkcjonującej diakonijnej struktury Ruchu, Krościenko, dn. 30 listopada 1980 r., Segregator: DPKD, dokument XII, [brak numeracji stron].

[4] Ks. Franciszek Blachnicki w swoim pokoju na Kopiej Górce w Krościenku podzielił dokumenty na działy, które odpowiadały jego zadaniom, jako inicjatora wielu dzieł związanych z Ruchem Światło-Życie, oraz związaną z jego publikacjami. AGRŚ-Ż, Działy na półkach Ojca 1979/1980, Segregator DPKD, dokument nr XI, [brak numeracji stron].

[5] R. Derewenda, Dzieło wiary. Historia Ruchu Światło-Życie 1950-1985, Kraków 2010, s. 288-339; Tenże, Bezpieka wobec ruchu oazowego (1977-1981), w: „Biuletyn IPN” nr 4(75), kwiecień 2007, s. 93-103.

[6] Tamże.

[7] Do dziś w archiwum Ruchu Światło-Życie przechowywany jest oryginalny spis dokumentacji z 14 grudnia. 1981 r. Akta podzielno na 15 serii opisując jakie teczki znalazły się w poszczególnych paczkach. AGRŚ-Ż, Spis dokumentacji archiwum w Krościenku sporządzony 14 grudnia 1981 r., Segregator: DPKD, dokument nr XXXIV, [brak numeracji stron].

[8] R. Derewenda, Dzieło…, s. 332-333.